Với 13 năm kinh nghiệm trong ngành thiết kế đồ họa, Vy Quân (36 tuổi, TP.HCM) đang đối mặt với nguy cơ thất nghiệp cao nhất từ trước đến nay khi 90% khách hàng đã chuyển sang sử dụng dịch vụ AI. Trước đây, nguồn thu nhập ổn định của Vy Quân đến từ hai kênh: công ty thiết kế game và cộng tác với các nhà xuất bản, nơi mỗi sản phẩm của cô được trả từ 250.000 đến 1,5 triệu đồng, hoặc 45 USD đối với các đơn vị nước ngoài. Tuy nhiên, số đơn đặt hàng của cô đã giảm mạnh từ 10 sản phẩm xuống còn một đến hai bức mỗi tháng.
Vy Quân đã cố gắng tìm thêm đối tác nhưng phần lớn đều từ chối, nhiều nơi còn thẳng thắn cho biết họ đã chuyển sang sử dụng AI để giảm chi phí. Ngay cả công ty game nơi cô đang làm cũng tuyển họa sĩ biết dùng AI, với mong muốn tăng tốc độ hoàn thành dự án. Nhìn lại, Vy nhận thấy rằng mình không phải là người duy nhất bị ảnh hưởng; nhiều người trong ngành đồ họa đã mất việc hoặc chỉ còn làm việc bán thời gian, chủ yếu hỗ trợ bổ sung ý tưởng cho sản phẩm AI.
Tương tự, Ka Nguyễn (35 tuổi), một voice talent kỳ cựu tại TP.HCM, đã phải đối diện với cú sốc khi toàn bộ phần lồng tiếng cho một TVC dài 30-45 giây được AI xử lý với chi phí chỉ 10.000 đồng, so với mức 3-4 triệu đồng mà anh thường nhận. Trong 6 tháng qua, thu nhập của anh giảm hơn 60%. Cú sốc lớn hơn đến vào tháng 3 khi Ka nghe thấy giọng của mình trong một podcast lạ mà không hề biết. Điều này xảy ra khi một đối tác cũ dùng giọng anh để “huấn luyện” AI, từ đó sử dụng công nghệ này thay cho việc thuê voice talent thật.
Theo Viện nghiên cứu McKinsey Global Institute, sự thay đổi này là một phần của xu hướng toàn cầu khi AI đang dần thay thế các ngành nghề dễ tự động hóa. Nghiên cứu mới đây của PwC tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương cho thấy 26% CEO đã lên kế hoạch cắt giảm nhân sự nhờ AI, và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo rằng hơn 40% lao động toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng bởi AI vào năm 2030.
Ông Đặng Hải Lộc, người sáng lập nền tảng trợ lý ảo Mindmaid, cho biết nhu cầu sử dụng AI của các doanh nghiệp tại Việt Nam đã tăng 300% trong năm qua, nhờ khả năng tự động hóa các tác vụ lặp lại với chi phí thấp. Các ngành như chăm sóc khách hàng, thiết kế đồ họa, và tiếp thị nội dung dễ dàng bị AI thay thế. Theo ông Lộc, người lao động chỉ có thể tồn tại nếu liên tục mở rộng kỹ năng và cập nhật các công cụ công nghệ mới.
Bảo Vy (38 tuổi), một freelancer ở Bình Thuận, từng kiếm hơn 10 triệu đồng mỗi tháng từ nghề vẽ minh họa, nay phải xoay xở vì lượng đơn đặt hàng giảm mạnh. Cô không nhận được công việc nào trong tháng 10, buộc phải giảm chi tiêu và tập trung vào quán cà phê mà mình đang kinh doanh để duy trì cuộc sống.
Theo chuyên gia Bùi Đoàn Chung, sự bùng nổ của AI là hệ quả tất yếu từ các tiến bộ về hạ tầng công nghệ, phần cứng và phần mềm. Thực trạng này đòi hỏi người lao động cần nhanh chóng học tập và nâng cao kỹ năng, nhất là trong các lĩnh vực không dễ bị AI thay thế như quản lý cảm xúc, lãnh đạo, tư duy sáng tạo và tương tác với con người. LinkedIn cũng xác nhận rằng kỹ năng mềm là yếu tố “sống còn” để duy trì sức cạnh tranh trong môi trường công nghệ thay đổi nhanh chóng.
Vy Quân vẫn may mắn hơn khi còn giữ được công việc thiết kế game, trong khi nhiều đồng nghiệp của cô đã phải từ bỏ nghề và tìm kiếm các công việc ngoài ngành để tồn tại. Tuy nhiên, cô cũng bắt đầu học đầu tư tài chính như một cách phòng bị trước tương lai đầy bất định.
